Dieta w niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy to choroba charakteryzująca się niedoborem hormonów tarczycowych (tyroksyny i trijodotyroniny).  Ich niedobór powoduje szereg zaburzeń metabolicznych.

Do głównych objawów choroby należą:

• uczucie zimna
• senność
• uczucie osłabienia
• męczliwość
• apatia, stany depresyjne
• tendencja do tycia
• chrypka
• suchość skóry
• łamliwe paznokcie
• cienkie, wypadające włosy
• obrzęki na twarzy i szyi
• wole (powiększona tarczyca)
• upośledzenie rozwoju fizycznego i umysłowego u dzieci

W zależności od przyczyn wyróżniamy postaci:

• pierwotną - spowodowana uszkodzeniem/ upośledzeniem czynności gruczołu przez różne czynniki:  niedobór jodu w pokarmach, niedobór enzymów uczestniczących w wytwarzaniu hormonów tarczycy lub użycie leków blokujących te enzymy, wieloletnie procesy zapalne tarczycy (hashimoto)
• wtórną - spowodowaną upośledzeniem wytwarzania hormonu tyreotropowego przysadki (TSH) pobudzającego tarczycę do produkcji hormonów
• pochodzenia podwzgórzowego - spowodowana jest niedoborem hormonu podwzgórzowego tyreoliberyny (TRH)

W każdej z tych postaci niezbędna jest odpowiednio przeprowadzona diagnostyka (oznaczenie poziomu hormonów, USG, miano przeciwciał, czy też badania obrazowe mózgu w przypadku przyczyn pochodzenia przysadkowego lub podwzgórzowego). U chorych obserwuje się także podwyższony pozim cholesterolu i niedokrwistość.

Po ustaleniu przyczyny i sposobu leczenia z lekarzem (uzupełnienie braku hormonów, leczenie niedokrwistości) niezbędna jest interwencja w sposób odżywiania się pacjenta.

Dieta - dlaczego taka ważna?

Przede wszystkim należy zwiększyć spożycie jodu. Jest on składnikiem hormonów tarczycy, a niestety często cierpimy na jego niedobór, najczęściej przez nieprawidłową dietą. Ważna jest kwestia substancji wolotwórczych (goitrogenów), które zaburzają wchłanianie tego pierwiastka. Dodatkowo u chorych występuje niedokrwistość i podwyższony poziom cholesterolu. Zaburzenia te również możemy skorygować dzięki odpowiedniemu odżywianiu się. Poza tym osoby z niedoczynnością mają spowolnione tempo metabolizmu, problem ze stanem włosów, skóry, paznokci oraz zaparciami w których również dieta może niezwykle pomóc.

Więc jak powinniśmy się odżywiać w niedoczynności tarczycy?!

Jod [I]

Szczególnie ważny, ponieważ to wałśnie ten pierwiastek jest częstą przyczyną choroby. Należy zadbać o bogate źródła I w menu. W naszym kraju wzbogaca się sól w I, jednak to nie ona powinna być jego głównym dostawcą. Szczególnie wartościowe jest spożywanie ryb morskich, które poza cennym pierwiastkiem dostarczą nam pełnowartościowego białka i kwasów tłuszczowych omega-3. Poprawią one kondycję włosów i skóry, mogą zmniejszyć nasilenie procesów zapalnych. Inne źródła tego składnika charakteryzują się jego zmienną zawartością, determinowaną w dużej mierze przez zasoby I w glebie. Stąd powinniśmy stawiać na ryby i owoce morza, również algi (glony, spirulina, sushi). Te ostatnie mogą być szczególnie ważne dla wegetarian, osób nie spożywających ryb i ich przetworów.

Goitrogeny

To substancje, które zaburzeją wchłanianie I z pożywienia. Powinny być unikane w diecie osób chorych. Dobrą informacją jest fakt, że substancje te tracą w większości swoje właściwości wolotwórcze podczas gotowania. 
Znajdują się głównie w :

• soja, tofu
• roślinach takich jak :(najwięcej w krzyżowych) brukselka, kapusta, brokuły, kalafior, brukiew, rzepa, gorczyca, rzodkiewki, chrzan
• inne zawierające mniejsze ilości: orzeszki ziemne, orzechy sosny, słodkie ziemniaki, szpinak, gruszki, proso, truskawki, bambus pędy

Goitrogeny są szczególnie problemowe dla wegetarian. Niestety wszystkie produkty sojowe jak i wyżej wymienione warzywa są dla nich źródłem nie tylko białka ale też wapnia i żelaza. W tej sytuacji jako źródło wapnia może posłużyć mleko i sery żółte lub mleko ryżowe, owsiane wzbogacane o Ca. 
Białko, które także należy zwiększyć u chorych z niedoczynnością u wegetarian można dostarczyć z produktów mlecznych oraz jajek jeśli dopuszczają je w diecie, również długo moczonych i gotowanych odmian fasoli, soczewicy, ciciorki i z orzechów (poza ziemnymi, pinii) oraz zbóż i ziół (pietruszka, rozmaryn, tymianek, oregano, majeranek, kurkuma, koperek, kolendra, bazylia, cząber) . Jako źródło żelaza można zaproponować zboża (amarantus, komosa ryżowa, orkisz, sorgo), kasze (gryczana, jaglana), zarodki, suszone owoce, migdały czy orzechy oraz jajka i  przyprawy (bazylia, estragon, mięta, kmin rzymski, kolendra, koperek, majeranek, tymianek, pietruszka). Należy je łączyć z produktami bogatymi w witaminę C ułatwiającą przyswajanie żelaza (świeże owoce, warzywa, soki). Jeżeli wyniki nie będą się poprawiały, a objawy pozostaną bez zmian należy rozważyć konieczność suplementacji lub rezygnacji z restrykcji dietetycznych włączając chociażby jajka i produkty mleczne do diety.

Żelazo

Przy wystąpieniu niedokrwistości należy zadbać o źródła Fe w diecie. Szczególnie w łatwiej przyswajalnej postaci hemowej z produktów pochodzenia zwierzęcego: chude mięso czerwone, drób, ryby, jajka oraz z wymienionych wcześniej produktów roślinnych. Jednak warto pamiętać, że Fe jest w nich mniej biodostępne, a dodatkowo spożywanie zbyt dużych ilości błonnika (cennego przy zaparciach) również zaburza wchłanianie Fe.

Selen

Pierwiastek często niedoborowy, a ważny ze względu na rolę w przemianie hormonów tarczycy (tyroksyny i tijodotyroniny). Do najlepszych źródeł selenu należą orzechy brazylijskie, także włoskie, słonecznik, sezam, tahini.

Białko

Polecane w diecie osób z niedoczynnością ze względu na jego wpływ na poprawę metabolizmu (tzw. termogeneza posiłkowa). Watro zadbać o jakość produktów białkowych. Powinny pochodzić z chudego nabiału, jajek, ryb, drobiu, królika, cielęciny i chudych częci wołowiny. Dostarczą nie tylko białka ale i Ca, Fe, witaminy D i B12. 
W celu przyspieszenia metabolizmu należy również pić dużo płynów (herbata zielona, woda niegazowania ok 2l/ dobę), jeść regulrne posiłki co 2-3 godziny, ok 5-6 razy dziennie i zwiększyć aktywność fizyczną (od ok 30 min dziennie - mogą to być spacery, basen, aerobic, itd). Wspomagająco mogą działać wyciągi z żeń-szenia, napary z yerba mate, przyprawy typu chilli, imbir, curry (ostrożnie u osób z chorobami przewodu pokarmowego)


Inne wskazówki:

W ogólnych zaleceniach należy wspomnieć o wybieraniu produktów o obniżonej zawartości tłuszczu i cholesterolu (częsoto podwyższone poziomy cholesterolu we krwi), umikaniu tłuszczów zwierzęcych i włączeniu do diety tłuszczów roślinnych (najlepiej tłoczonych na zimno  olejów, orzechów, avocado) i rybich. Warto wprowadzić do diety kiełki, chudy nabiał, produkty pełnoziarniste oraz owoce i warzywa. Należy ograniczyć słodycze, wyroby cukiernicze, dania typu fast food, cukry proste, napoje gazowane i słodzone. Warto wprowadzić zasady tradycyjnej diety śródziemnomorskiej czy cukrzycowej. Menu musi być urozmaicone i pełnowartościowe.

Szczególnie trudno w niedoczynności tarczycy jest dobrze zbilanoswać dietę wegeteriańską. Główny problem stanowią tu substancje wolotwórcze. Należy pamiętać by pozostać pod ścisłą kontrolą lekarza. Wegetarianie muszą zwrócić większą uwagę na źródła żelaza, wapnia, witaminy B12 (jajka, mleko, przetwory mlecze, wzbogacane płatki, wzbogacane produkty wegetariańskie, grzyby) oraz białka. Warto wprowadzić produkty mleczne i jajka do menu. W ostateczności zastosować suplementację niedoborowych składników.

Jeśli macie jakieś wątpliwości, lub nie zgadzacie się ze mną to zapraszam do pytań i dyskusji w komentarzach.