sobota, 31 marca 2012

Zespół jelita nadwrażliwego


Zespół jelita nadwrażliwego IBS (Irritable Bowel Syndrome)

Twoja choroba w pigułce:
Chorobą tą dotknięte jest ok.  10-15% społeczeństwa. Wśród pacjentów dominują kobiety. Charakteryzuje się bólem i/lub dyskomfortem w jamie brzusznej, wzdęciami, zmianą częstotliwości wypróżnień oraz konsystencji stolca. Mogą występować biegunki naprzemiennie z zaparciami. Chorzy nie mają uszkodzonego przewodu pokarmowego. Dolegliwości spowodowane są nieprawidłowościami  czynnościowymi w obrębie układu pokarmowego. Przyczyny nie są do końca poznane i wymienia się tu czynniki psychologiczne, dietetyczne i bakteryjne zapalenia jelit.
  
Diagnoza:
Opiera się na stwierdzeniu objawów: biegunek, zaparć, uczucia niepełnego wypróżnienia po defekacji, bólów i skurczów brzucha, gazów. Następnie należy wykluczyć inne możliwe przyczyny powyższych symptomów. Mogą być wyrazem chorób organicznych, dlatego konieczna jest diagnostyka wykluczająca, szczególnie w przypadku wystąpienia alarmujących objawów (niezamierzone chudnięcie, niedokrwistość, krew w kale, gorączka). 

Leczenie:
Zespół jelita nadwrażliwego wymaga indywidualnego podejścia do pacjenta. W zależności od postaci (zaparciowa, biegunkowa, mieszana) i nasilenia objawów należy dostosować metody walko z chorobą. Leczenie opiera się na działaniu objawowym, modyfikacji diety i stylu życia. Stosuje się również leki rozkurczowe,  przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Środki o silnym działaniu przeczyszczającym są przeciwwskazane. 

Dieta w IBS: 

            Ogólne zalecenia:
Przede wszystkim należy pamiętać o regularności i niewielkiej objętości porcji. Najlepiej jadać 3-6 razy dziennie, z przerwami  pomiędzy posiłkami  ok. 2-4 godzinnymi. Kolejną istotną rzeczą jest dostarczenie odpowiedniej ilości błonnika i płynów. Zaleca się 30-40g błonnika na dobę. Konieczne jest picie dużych ilości wody, herbaty i innych, najlepiej niesłodzonych napojów (2-2,5l na dobę), co pozwoli na optymalne działanie błonnika mającego za zadanie zapobiec zaparciom.
Ponad to pacjenci  powinni obserwować reakcje własnego organizmu na poszczególne pokarmy i stopniowo eliminować z diety te, po których dolegliwości nasilają się. Warto prowadzić dzienniczek dietetyczny i konsultować jego zawartość z lekarzem i dietetykiem. W poniższych tabelach przedstawiono potrawy, które zazwyczaj są źle tolerowane. Jednak trzeba pamiętać, że u każdego pacjenta reakcja może być inna. Wskazane jest ograniczenie  kawy i mocnej herbaty oraz mocnych alkoholi. 

Postać biegunkowa:
Zaleca się ograniczenie błonnika oraz zastosowania produktów zapierających. Ważne jest, aby pić duże ilości płynów, gdyż biegunka może powodować odwodnienie. Poleca się stosować  sucharki, pszenne pieczywo, ryż, makarony, banany, gotowaną marchew, ziemniaki, kaszkę manną na wodzie, kisiel, suszone owoce borówki czernicy oraz napary z kory dębu, liści jeżyny krzewiastej . W okresie biegunkowym unikamy: owoców, orzechów, warzyw wzdymających i wysokobłonnikowych, gruboziarnistych kasz,  pieczywa razowego, ostrych przypraw i alkoholu.
Dodatkowo należy wykluczyć nietolerancję laktozy. Jeśli po spożyciu mleka i produktów mlecznych biegunki i wzdęcia nasilają się może okazać się konieczne wyeliminowanie mleka, śmietanki, serków homogenizowanych, jogurtów i innych produktów zawierających mleko. Jednak po ustąpieniu dolegliwości warto sprawdzić czy podobne objawy występują po fermentowanych napojach mlecznych, twarogach, serach żółtych, które zawierają niewielkie ilości laktozy, a stanowią cenne źródło wapnia, białka i mogą być dobrze tolerowane. Jeśli nietolerancja laktozy jest przejściowa, tzn jest efektem uszkodzenia błony śluzowej jelita po przebytej biegunce czy zakażeniu bakteryjnym warto wrócić do spożywania mleka i jego przetworów po wyleczeniu.


Rodzaj produktu
Zalecane
Przeciwwskazane
Płyny
woda niegazowana, słaba herbata, kawa zbożowa, mleko i śmietanka (przy braku nietolerancji laktozy), rozcieńczone soki warzywne
mleko, kefir, jogurt (nietolerancja laktozy), mocna kawa i herbata, alkohol, napoje gazowane, soki i napoje dosładzane
Sery
serki homogenizowane, twarogi, sery żółte ≤30% tłuszczu umiarkowanie (przy tolerancji)
tłuste sery żółte, topione, pleśniowe, tłuste serki kanapkowe typu formage
Tłuszcze
umiarkowanie masło, miękkie margaryny, oliwa i oleje roślinne (najlepiej na zimno do potraw)
smalec, słonina, twarde margaryny kostkowe
Ryby, mięso i wędliny
drób bez skórki, cielęcina, królik, chude kawałki  wołowiny, chude i półtłuste ryby (wszystkie gotowane, pieczone, duszone bez obsmażania), wędliny drobiowe
tłusta wieprzowina, baranina, wołowina, podroby, pasztety, parówki, wędliny wędzone i tłuste
Nabiał i jajka
mleko, śmietana, kefiry, maślanki (jeśli są tolerowane), jajka gotowane na miękko, omlety biszkoptowe
mleko, śmietana, kefiry, maślanki (przy nietolerancji laktozy), jaja smażone, jajecznica na boczku
Produkty zbożowe
białe pieczywo pszenne, sucharki, drobne makarony, kaszka manna, kus-kus, ryż, biszkopty
pieczywo razowe, wieloziarniste, tłuste pieczywo cukiernicze (pączki, ciastka francuskie, itp.)
Warzywa
marchew, pietruszka, seler (korzeń), ziemniaki, sałata, rzodkiewki, pomidory bez skórki, bataty, dynia, awokado
kapustne, strączkowe, kalarepa, cebulowe
Owoce
gotowane i pieczone jabłka, brzoskwinie, banany
surowe jabłka, gruszki, śliwki, truskawki, maliny, porzeczki
Desery i słodycze
galaretki, kisiele, budynie i lody (uwaga przy nietolerancji laktozy), herbatniki, biszkopty
czekolada, bita śmietana, kremy, ciasta i ciasteczka, konfitury z owoców pestkowych, batony
Przyprawy
kminek, pietruszka, koper ogrodowy, bazylia, oregano, jałowiec
jarzynka, korzenne, musztarda, chrzan, curry, chilli, ostra papryka, pieprz
Inne
chrupki kukurydziane, potrawy gotowane, pieczone i duszone bez obsmażania, pierogi leniwe, kopytka, naleśniki
chipsy, fast food, potrawy smażone, wędzone, wysokoprzetworzone (zupki i sosy instant), zupy zabielane śmietaną z warzyw wzdymających i na tłustych wywarach, majonez

                  Postać zaparciowa:
Wymaga zwiększenia spożycia włókna pokarmowego nawet do 45g na dobę oraz picia dużych ilości płynów do 2,5 – 3l na dobę. Pozwoli to zwiększyć masę stolca, przyspieszy pasaż jelitowy i ułatwi oraz przyspieszy defekację. Można zastosować nasiona lnu, babki płesznika i babki jajowatej.  Należy zwiększyć w diecie ilość warzyw i surowych owoców, kasz i płatków pełnoziarnistych, pieczywa razowego, orzechów, suszonych owoców, otrąb i fermentowanych napojów mlecznych. Jednak warto pamiętać o tym, że niektóre z ww. produktów mogą nasilać wzdęcia, dlatego produkty trzeba dobierać indywidualnie wg. tolerancji.
Rodzaj produktu
Zalecane
Przeciwwskazane
Płyny
woda niegazowana, mleko do 2%, kefir, jogurt, maślanka, kawa zbożowa, słaba herbata, napary ziołowe, soki warzywne
napoje słodzone i gazowane, alkohol, kawa, kakao, czekolada, mocna herbata
Sery
twaróg chudy i półtłusty, umiarkowanie sery żółte ≤30% tłuszczu,
tłuste sery żółte, pleśniowe, topione, serki typu formage
Tłuszcze
oleje roślinne(na surowo do potraw), margaryny miękkie, masło w ograniczonych ilościach
smalec, słonina, twarde margaryny kostkowe
Mięso i wędliny
drób bez skórki, cielęcina, królik, chude kawałki wołowiny, chude i półtłuste ryby  takie jak: dorsz, karmazyn, sandacz, szczupak, lin, leszcz, karaś, pstrąg, okoń, morszczuk, mintaj, itp. (wszystko gotowane, pieczone, duszone bez obsmażania), wędliny drobiowe
tłusta wieprzowina, baranina, wołowina, podroby, pasztety, parówki, wędzone i tłuste wędliny, przetwory rybne wędzone, puszkowane ryby i mięsa
Nabiał i jajka
białka, jajka na miękko, mleko, śmietana (12-18%), mleko, fermentowane produkty mleczne, twarogi, omlety biszkoptowe
duże ilości żółtek, tłuste sery, smażone jajka, jajecznica na boczku
Produkty zbożowe
pieczywo razowe, pełnoziarniste ze zbożami i ziarnami, otręby, płatki pełnoziarniste, kasze (gryczana, jaglana, jęczmienna, pęczak), brązowy ryż, razowy makaron, muesli, mąki razowe (typ 1850 i 2000), kiełki pszenne
pieczywo białe, pszenne, bułki, pieczywo cukiernicze, biały ryż, makarony białe i jajeczne, kaszka manna, kukurydziana, tapioka,
Warzywa
wszystkie: szczególnie z dużą zawartością błonnika  (indywidualna tolerancja – mogą powodować wzdęcia) na surowo, gotowane na parze i w odzie oraz pieczone
umiarkowanie: ziemniaki, bataty, gotowana marchew,
Unikamy: frytki, placki ziemniaczane, puree
Owoce
wszystkie najlepiej na surowo(uwaga na gazotwórcze gruszki, jabłka, śliwki)
umiarkowanie: banany, winogrona,
Desery i słodycze
sałatki owocowe, galaretki, kisiele z owoców i kompotów, budynie, sorbety,  dżemy, domowe ciastka owsiane, otrębowe ze zbożami, suszonymi owocami i orzechami
czekolada, bita śmietana, kremy, ciasta i ciasteczka,  batony
Przyprawy
liść laurowy, ziele angielskie, wanilia, kminek, pietruszka, koper ogrodowy, bazylia, oregano, jałowiec
jarzynka i umiarkowanie: korzenne, musztarda, chrzan, curry, chilli, ostra papryka, pieprz
Inne
zupy warzywne na wywarach warzywnych/ chudych drobiowych niezabielane (ewentualnie zawiesiną mąki  mleka), potrawy gotowane, pieczone i duszone bez obsmażania
chipsy, fast food, potrawy smażone, wędzone, wysokoprzetworzone (zupki i sosy instant), zupy zabielane śmietaną z warzyw wzdymających i na tłustych wywarach, majonez

    IV.            Pokarmy najczęściej wywołujące wzdęcia: brokuły, kalafior, fasola, kapusta ,brukselka, groch, soja, fasola, brukiew, cebula, por, kukurydza, jabłka, śliwki, gruszki, napoje gazowane, słodycze, fruktoza (dżemy i  produkty dla diabetyków, słodkie owoce np. gruszki, winogrona)




                       
                        Korzystnie działają: herbatki ziołowe i przyprawy takie jak kminek, koper włoski, mięta pieprzowa, jałowiec, imbir, bazylia, oregano, pietruszka, koper ogrodowy, tymianek.

Dodatkowe wskazówki:
        I.            Radzenie sobie ze stresem:
W IBS dużą rolę odgrywa stres. Niestety w nadmiarze ma on szereg działań niepożądanych. Można do nich zaliczyć również dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. By im zapobiec warto nauczyć się rozładowywać napięcie np. poprzez aktywność fizyczną, ćwiczenia oddechowe, relaks przy ulubionej muzyce czy rozmowę z kimś bliskim. Nie ma jednego złotego środka, ale najważniejsze to zdać sobie sprawę, że jest to ważne i nie powinniśmy bagatelizować sytuacji stresowych w naszym życiu.
      II.            Aktywność fizyczna:
Nie tylko pozwala zachować szczupłą sylwetkę, zwiększa wydolność oddechową, ale również przyspiesza pasaż jelitowy, a tym samym zapobiega zaparciom. Wystarczy chociaż 30 min dziennie przeznaczyć na spacer, czy inny rodzaj ruchu.
   III.            Papierosy i alkohol:
Rzucenie palenia i unikanie alkoholu to podstawa. Palenie powoduje nie tylko zwiększenie ryzyka nowotworów (ryzyko to znacznie rośnie w połączeniu z alkoholem) i chorób płuc, ale również pozbawia nasz organizm odpowiednich dawek tlenu, co przyczynia się do niedotlenienia przewodu pokarmowego.

    IV.            Dzienniczek dietetyczny:
Osoby z IBS mogą odnieść duże korzyści z prowadzenia dzienniczka dietetycznego. Pozwala on na zidentyfikowanie produktów powodujących dolegliwości, co zwiększy komfort życia i pozwoli  unikać błędów dietetycznych w przyszłości.

Chemioprewencja Nowotworu jelita grubego

 
Chemioprewencja Nowotworu jelita grubego na podstawie wyników badań :




Poniższe składniki mogą działać ochronnie przed kancerogenami, które zapoczątkowują proces nowotworowy. Niektóre substancje nie osiągnęły zadowalających rezultatów głównie z braku precyzyjnych metod monitorowania efektów chemiorewencji.

Nowotwór jelita grubego zaliczany jest do chorób dietozależnych, a jego rozwój trwa średnio 10-20 lat. Jest to okres do zastosowania profilaktyki i chemioprewencji.  Szczególnie ważna dla osób z podwyższonym ryzykiem zachorowania

Do czynników ryzyka:
·         Defekty genetyczne
·         Stany przedrakowe (polipy, nieswoiste choroby zapalne jelit, wrzodziejące zapalenie jelit, choroba Leśniowskiego - Crohna)
·         Przewlekłe stosowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych
·         Palenie tytoniu
·         Dieta:
o       Bogatotłuszczowa
o       Bogata w węglowodany proste
o       Wysokokaloryczna
o       Uboga w błonnik, warzywa, owoce
o       Bogata w substancje powstające podczas smażenia i wędzenia pokarmów

Chemioprewencja nowotworu jelita grubego:



·         Błonnik:
o       Rozwój prawidłowej flory jelitowej
o       Zwiększenie masy stolca i skrócenie pasażu jelitowego
o       Substrat do wytwarzania substancji ochronnych i energetycznych dla jelita np. kwas masłowy
o       Zaleca się spożycie powyżej 30g/d pod postacią zbóż, owoców i warzyw

·         Probiotyki i prebiotyki
o       Stymulują wzrost i rozwój prawidłowej flory jelitowej
o       Zwiększają wytwarzanie substancji antykancerogennych i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych
o       Wzmacniają układ odpornościowy
o       Probiotyki dostępne są w postaci suplementów, produktów mlecznych fermentowanych (zsiadłe mleko, kefir, jogurt, maślanka, mleko acydofilne,), produktów kiszonych
o       Prebiotyki dostępne są w postaci suplementów, bogate w substancje prebiotyczna są również: pory, cykoria, czosnek, cebula, szparagi, ziemniaki, nasiona roślin strączkowych, banany, cytrusy, zboża (owies, jęczmień) i ich przetwory.

·         Wapń witamina D3
o       Mogą regulować wzrost zmienionych komórek jelitowych
o       Działają synergistycznie, dlatego należy dostarczać je łącznie
o       Bogate źródła: mleko, przetwory mleczne (znikome ilości Wit. D w produktach odtłuszczonych), ryby (śledź, łosoś, pstrąg, tuńczyk, tran, sardynki, pikling, makrela, halibut), grzyby, jajka.

·         Selen  
o       Silny antyutleniacz, działa synergistycznie z witaminami A, C, E oraz cynkiem
o       Skuteczny szczególnie u osób z niedoborami składnika oraz palaczy
o       Do najlepszych źródeł selenu należą orzechy brazylijskie, włoskie, słonecznik, sezam, tahini (pasta z sezamu)


·         Kwas foliowy i metionina
o       Ważne w utrzymaniu stabilności DNA – zapobiegają defektom w jego bydowie a tym samym powstawaniu nieprawidłowych komórek
o       Kwas foliowy jest mało stabilny w wysokiej temperaturze, dlatego najlepszym jego źródłem są surowe i gotowane na parze warzywa: fenku, szparagi, buraki, brokuły, kiełki pszenicy, jarmuż, szpinak, orzeszki ziemnie, roszponka
o       Metionina obecna jest w czerwonym i białym mięsie, rybach, mleku i przetworach mlecznych

·         Antocyjany i proantocyjanidyny
o       Są to rozpuszczalne w wodzie barwniki roślinne o działaniu antyoksydacyjnym, przeciwzapalnym
o       Bogate źródła: owoce i warzywa o intensywnej barwie, głównie aronia, borówka, czarna porzeczka, maliny, czerwone winogrona, marchew, czarny bez,  jeżyny, żurawina, truskawki, czerwona kapusta, buraki.
o       Procyjanidyny (taniny) ze skórki jabłek i aronii

·         Fitoestrogeny
o       Związki roślinne o podobnym działaniu i budowie do estrogenu
o       Bogate źródła: soja, rośliny strączkowe, miso, siemię lniane

·         Izotiocyjaniany
o       Substancje roślinne o działaniu przeciwnowotworowym
o       Bogate źródła to warzywa krzyżowe: brokuły, jarmuż, kalafior, kalarepa, kalafior, brukselka, różne odmiany kapusty, kiełki brokuła, soki z powyższych warzyw

·         Kurkumina
o       Składnik kłącza ostryżu długiego – kurkumy, używanego w postaci sproszkowanej jako przyprawa, obecna również mieszankach przypraw np. curry
o       Może hamować rozwój komórek nowotworowych, proces tworzenia naczyń wokół nowotworu oraz zmniejszać ryzyko tworzenia przerzutów

·         Galusan epigallokatechiny
o       Składnik zielonej herbaty
o       Działa przeciwzapalnie

·         Resweratrol
o       Wykazuje właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwmutagenne, może działać synergistycznie z kurkuminą
o       Główne źródła to: czerwone winogrona, orzeszki ziemne, morwa, czarna pożeczka

Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej : "Rola naturalnych składników diety w chemioprewencji nowotworów jelita grubego" A. Olejnik, J. Tomczyk, K. Kowalska, W. Grajek